โรคพาร์กินสัน อาการสั่นที่อันตราย จากความเสื่อมของระบบประสาท

บทความโดย : นพ. ชาญวิทย์ อนุเคราะห์วิทยา

หากพบว่าคนในครอบครัว หรือ ผู้สูงอายุ แขนและมือมีอาการสั่นข้างใดข้างหนึ่ง หรืออาจ 2 ข้าง ซึ่งมักสั่นในท่าพักไม่ได้ทำกิจกรรมอะไร เคลื่อนไหวช้า เดินเซ อาจเสี่ยงเป็น “โรคพาร์กินสัน” โรคที่เกิดจากความเสื่อมอย่างช้าๆ ของระบบประสาทและสมอง แม้โรคนี้ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่การนำผู้ป่วยมาพบแพทย์แต่เนิ่นๆ เป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่ง เพราะการรักษาที่ทันสมัยสามารถช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีและช่วยเหลือตัวเองได้นานขึ้น

ทำความรู้จัก...โรคพาร์กินสัน

โรคพาร์กินสัน (Parkinson's Disease; PD) เป็นโรคที่เกิดจากความเสื่อมของระบบประสาทและสมอง โดยเฉพาะส่วนที่ผลิตสารควบคุมการเคลื่อนไหวและการทรงตัว หรือที่เรียกว่า สารโดพามีน (Dopamine) เมื่อเซลล์สมองเสื่อมสภาพหรือถูกทำลายไป การสร้างสารโดพามีนจึงลดลง จึงส่งผลให้เกิดความผิดปกติของการเคลื่อนไหว ทำให้เกิดอาการสั่น เคลื่อนไหวช้า แข็งเกร็ง การเดินและการทรงตัวลำบาก โรคพาร์กินสัน มักพบในผู้ป่วยสูงอายุ ส่วนมากจะพบตั้งแต่อายุ 60 ปีขึ้นไป โดยพบในผู้ป่วยหญิงมากกว่าผู้ป่วยชายเพียงเล็กน้อย ผู้ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคพาร์กินสัน จะมีความเสี่ยงเป็นโรคนี้มากกว่าคนอื่น เพราะสามารถถ่ายทอดได้ทางพันธุกรรมได้

อาการแสดงของโรคพาร์กินสัน

ในผู้ป่วยแต่ละรายจะมีอาการแสดงของโรคพาร์กินสัน ออกมากน้อยแตกต่างกันไป ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายๆ ด้าน เช่น อายุ ระยะเวลาการเป็นโรค และภาวะแทรกซ้อน โดยอาการที่แสดงออกมีดังนี้

อาการสั่นที่แขนและมือ โดยมักมีอาการข้างใดข้างหนึ่งนำมาก่อน โดยต่อมาอาจมีการสั่นเกิดขึ้นทั้ง 2 ข้างได้ แต่มักมีความรุนแรงของการสั่นไม่เท่ากัน อาการสั่นมักจะเป็นในช่วงที่อยู่ในท่าพักไม่มีกิจกรรมใดๆ
อาการเคลื่อนไหวช้า เช่น การเดิน การแต่งตัว การทำกิจวัตรต่างๆ จะช้าลงอย่างชัดเจน ไม่กระฉับกระเฉงว่องไวเหมือนเดิม
อาการกล้ามเนื้อแข็งเกร็ง มักเกิดอาการปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะแขน ขา ลำตัว
อาการทรงตัวผิดปกติ เดินเซ ล้มได้ง่าย
อาการทางจิตประสาท เช่น ซึมเศร้า วิตกกังวล โมโหร้าย
อาการความจำระยะสั้นไม่ค่อยดีในระยะต้น ความจำเสื่อมในระยะท้าย
อาการท้องอืด ท้องผูก ปัสสาวะบ่อย ควบคุมการปัสสาวะไม่ได้
อาการการรับรส และรับรู้กลิ่นไม่ดี
อาการมึนศีรษะเวลาลุกขึ้นเนื่องจากความดันโลหิตต่ำลง
อาการพูดเสียงเบา ผู้ป่วยบางรายจะมีอาการพูดไม่ชัด พูดเสียงเบา หรือเสียงอาจหายไปในลำคอ บางรายอาจมีอาการพูดรัวเร็ว ระดับเสียงในการพูดอยู่ในระดับเดียวกันตลอด และอาจมีน้ำลายสอออกมาคลออยู่ที่มุมปาก

ระยะอาการของโรคพาร์กินสัน

ระดับที่ 1: จะมีอาการเริ่มต้น คือ เกิดอาการสั่นเพียงเล็กน้อยในการเดิน ยืน การแสดงออกทางสีหน้า ซึ่งยังสามารถดำเนินชีวิตประจำวันได้ปกติ
ระดับที่ 2: อาการจะเริ่มลุกลามไปที่อวัยวะอีกข้างหนึ่ง จนเกิดอาการสั่นทั้งสองข้าง แข็งเกร็ง การยืน เดิน ผิดปกติและมีลำตัวคดงอเล็กน้อย การดำเนินชีวิตประจำวันยังปกติแต่บางอย่างอาจทำได้ยากขึ้น
ระดับที่ 3: เกิดอาการสั่นทั้งสองข้าง มีอาการทรงตัวผิดปกติ อาจหกล้มได้ง่าย
ระดับที่ 4: ผู้ป่วยจะช่วยเหลือตัวเองได้น้อยลง โดยอาการสั่นจะน้อยลง แต่จะมีอาการแข็งเกร็ง และเคลื่อนไหวช้ามากขึ้นกว่าเดิม จำเป็นต้องมีผู้ดูแลอย่างใกล้ชิด
ระดับที่ 5: ผู้ป่วยจะมีกล้ามเนื้อแข็งเกร็งมากขึ้นจนไม่สามารถเคลื่อนไหวไม่ได้เลย กลายเป็นผู้ป่วยติดเตียง มีศีรษะก้มมาจรดคอ มือเท้าหงิกงอ เสียงพูดแผ่วเบา ไม่มีการแสดงความรู้สึกทางสีหน้า ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ นอกจากนี้ผู้ป่วยยังมีอาการประสาทหลอนเกิดขึ้นด้วย

การวินิจฉัยผู้ป่วยที่เป็นโรคพาร์กินสัน

การวินิจฉัยผู้ป่วยที่เป็นโรคพาร์กินสัน จะอาศัยการซักถามประวัติและการตรวจร่างกายเป็นหลัก โดยการตรวจทางห้องปฏิบัติการหรือการถ่ายภาพเอกซเรย์สมองด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) จะใช้ในการแยกโรคอื่นๆ ที่มีอาการคล้ายโรคพาร์กินสันออกไป

ในปัจจุบันมีการตรวจการทำงานของสมองด้วยการใช้เทคโนโลยี PET Scan มาช่วยยืนยันโรคพาร์กินสันได้อีกวิธีหนึ่ง โดยการฉีดสารโดพามีนให้จับกับรังสี หรือเอฟโดป้า (F-DOPA) เพื่อดูว่ามีสารดังกล่าวอยู่ในปริมาณมากน้อยแค่ไหน เข้าข่ายเป็นโรคพาร์กินสันหรือไม่ หรือเป็นพาร์กินสันในระยะใด เพื่อเป็นประโยชน์ในการวางแผนการรักษาได้ถูกต้อง

การรักษาโรคพาร์กินสัน

แม้โรคนี้ไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ แต่การนำผู้ป่วยมาพบแพทย์แต่เนิ่นๆ จะช่วยให้การรักษาสามารถควบคุมอาการ และไม่ให้อาการรุนแรงมากขึ้น โดยการรักษาโรคพาร์กินสันมีหลายวิธี แพทย์จะพิจารณาการรักษาตามความเหมาะสมให้กับผู้ป่วยแต่ละรายดังนี้

การรักษาด้วยยา เป็นการรักษาตามอาการ ซึ่งในระยะเริ่มต้นและระยะกลางของโรคยังเป็นการรักษาด้วยการใช้ยาเป็นหลัก เนื่องจากโรคพาร์กินสันเป็นโรคที่มีความผิดปกติของสารสื่อประสาทในสมองหลายระบบได้แก่ โดพามีน โคลีน อะดรีนาลีน ซีโรโทนิน และอื่น ๆ ดังนั้นยาที่ใช้ในปัจจุบันจะออกฤทธิ์ต่อสารสื่อประสาทต่างๆ เหล่านี้
การผ่าตัดกระตุ้นสมองส่วนลึก (Deep Brain Stimulation) เป็นวิธีการรักษาด้วยการผ่าตัดฝังขั้วไฟฟ้าเพื่อไปกระตุ้นสมอง ใช้สำหรับรักษาผู้ป่วยโรคพาร์กินสัน ที่เคยได้รับการรักษาด้วยยา แต่มีอาการมากขึ้นจนการรักษาด้วยยาไม่ให้ผลดีเท่าที่ควร

ทั้งนี้โรคพาร์กินสันเป็นโรคความเสื่อมของระบบประสาทและสมองที่ทำให้ผู้ป่วยมีอาการแย่ลงอย่างช้าๆ การวินิจฉัยโรคแต่เนิ่นๆ และได้รับการรักษาที่ถูกต้องเหมาะสม จะช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีเป็นระยะเวลายาวนานขึ้น หากพบว่ามีอาการที่ผิดปกติข้างต้นร่วมกันหลายประการ ควรรีบปรึกษาแพทย์